"ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීයකරණය" මිත්‍යාවකි ! ඔබව ගොනාට ඇන්දවීමකි !
වාර්ෂිකව ලොව පුරා ටොන් මිලියන 400ක ප්ලාස්ටික් අපද්‍යවය ජනනය වේ. (UNEP, 2023). ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය යනු ඊට විසඳුමක් ලෙස පෙන්වීමට උත්සාහ කළත්, එදා-මෙදා තුර ප්‍රතචක්‍රීකරණයට ලක්ව ඇත්තේ භාවිතා කරන ලද ප්ලාස්ටික් වලින් 9% කට අඩු ප්‍රමාණයක් පමණක් බවට සංඛ්‍යාලේඛන පෙන්වාදෙයි (Geyer et al., 2017). මෙම ලිපිය මගින් ඔබට පෙන්වාදීමට උත්සාහකරනු ලබන්නේ මහා පරිමාණ ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීයකරණය යනු එයට බලපාන විද්‍යාත්මක, භෞතික හා ආර්ථික බාධාවන් හේතුවෙන් කිසිසේත්ම කල නොහැක්කක් බවයි.
ඊනියා "ප්‍රතිචක්‍රීයකරණාගාර" තුල දී ඇත්ත වශයෙන් ම සිදුවන්නේ ප්‍රතිචක්‍රීකරණයක් (recycle) කිරීමක් නොව ඒවා පහත් තත්ත්වයේ වෙනත් නිෂ්පාදනවලට (downcycle) අවප්‍රමාණ කිරීමකි. මෙහිදී ඉතිරි වන ද්‍රව්‍ය වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් දහනාගාරවල පුළුස්සා දමන බවත්, පොලවට අතහැර දමන බවත් (Hopewell et al., 2009), මේ ඊනියා "ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීයකරණවාදීන් නොදන්නවා නොවේ. එහෙත් මේ බොරුව වෙනුවෙන් ඇතැම් සංවිධාන දිගින් දිගටම පෙනී සිටින්නේ ඇයි?
1970 ගණන් වල සිට ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය යන්න පරිසර හිතකාමී විසඳුමක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කර ඇත්තේත් ඒ වෙනුවෙන් මුදල් වියදම්කර ඇත්තේත් කර්මාන්ත මූලික ප්‍රචාරක ව්‍යාපෘති මගිනි (Davis, 2022). නමුත් එදා මෙදා තුරවූ දශක ගණනක දත්ත කිසිදු සැකයකින් තොරව ඔප්පුකර පෙන්වන්නේ මෙම "ප්‍රතිචක්‍රීකරණ" ව්‍යාපෘතීන් අතීසාරයට අමුඩය ගැසීමක් පමණක් වන බවයි.
දැන් අපි "ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීයකරණ" සංකල්පයේ දුර්වලතා විද්‍යාත්මකව අධ්‍යනය කර බලමු.
වීදුරු හා ලෝහ මෙන් නොව, ප්ලාස්ටික් අනන්තව රීසයිකල් කළ නොහැක. සෑම රීසයිකලින් චක්‍රයකදීම පොලිමර් බැඳීම් දුර්වල වී පහත් තත්ත්වයේ නිෂ්පාදන (downcycling) බවට පත්වේ (Hopewell et al., 2009).
උදාහරණ:
PET (බෝතල් සඳහා භාවිතා වන ප්ලාස්ටික්) වතාවක් 2-3කට වඩා රීසයිකල් කළ නොහැක (WRAP, 2020).
මිශ්‍ර ප්ලාස්ටික් (බහු ස්ථර ඇසුරුම්) රීසයිකල් කළ නොහැක (Ellen MacArthur Foundation, 2016).
ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය සඳහා පරිශ්‍රීත වර්ගීකරණය අවශ්‍ය වුවද, ආහාර ඉතිරි, රසායන ද්‍රව්‍ය හා මිශ්‍ර ද්‍රව්‍ය නිසා බොහෝ ප්ලාස්ටික් භාවිතයට ගත නොහැක:
PET (#1) හා HDPE (#2) පමණක් 20% කට මදකට වැඩි ප්‍රමාණයක් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය සඳහා යොමුකර ඇති බවට වාර්තා ඇති අතර, අනෙකුත් ප්ලාස්ටික් (#3-#7) ඉතා කලාතුරකින් ප්‍රතිචක්‍රීයකරණය සඳහා යොමුකෙරන නමුත් ඒවා බොහෝවිට කසළ බවට පත්වන බවත් වාර්තාවේ. (EPA, 2022).
අනෙක් අතට මයික්‍රො ප්ලාස්ටික් හා විෂ සහිත රසායන (BPA, phthalates) ප්‍රතිචක්‍රීයකරණය කරන ලද දුව්‍ය වල පවතින බැවින් ඒවා භාවිතා කිරීම අන්තරාදායක විය හැක. (Rochman et al., 2019).
නව ප්ලාස්ටික් නිෂ්පාදනය ප්ලස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීයකරණ කිරීමට වඩා 04 ගුණයකින් ආර්ථික වශයෙන් ලාභදායීවීම ද, “ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය" පුස්සක් බවට පත්කරන තවත් එක් හේතුවකි. (World Economic Forum, 2022).
අනෙක් අතට ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන ලද ප්ලාස්ටික් පවා අවසානයේ "ප්ලාස්ටික් කසල" බවට පත්වේ.
සංවර්ධිත රටවල් විසින් දුගී රටවලට ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය අපනයනය කරනු ලබන අතර වන අතර, එම දිළිඳු රටවලදී ඒවා දහනය කිරීම හෝ ගොඩබිම්වලට අතහැර දැමීම සිදුකරනු ලබයි. මිනිසුන්ගේ නැතිබැරිකම් භාවිතාකර තුට්ටුවට දෙකට සිදුකරන මෙම කූට ගනුදෙනුව හඳුන්වනු ලබන්නේ "කසල යටත්විජිතකරණය" ලෙසයි.
චීනය විසින් 2018 වසරේදි පනවන ලද National Sword Policy ප්‍රතිපත්තියට පෙර ඇමරිකාවේ ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය වලින් 70% අපනයනය කර ඇත්තේ චීනයට බවට වාර්තාවේ. (Parker, 2019).
මැලේසියාව, ඉන්දුනීසියා වැනි රටතුලට සිදුවන නීතිවිරෝධී ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය අපනයනයන් හේතුවෙන් අන්තරාකාරී ප්ලාස්ටික් දහනයන් සහ ප්ලාස්ටික් කුණුගොඩවල් වැඩිවී ඇති බවට තොරතුරු ඇත. (Laville, 2021).
මේ නයින් බැලූකල පැහැදිලිව පෙනීයන කරුණක් වන්නේ "ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය" යනු ප්ලාස්ටික් දූෂණයට එරෙහි සැබෑ පරිසරවාදීන්ගෙන් ජනතාව ඈත්කර ඔවුන්ගේ අවධානය වෙනතක යොමුකිරීම සඳහා බහු ජාතික සමාගම් විසින් විවිධ පාර්ශවයින්ගේ සහායෙන් සිදුකරනු ලබන "ඇස්බැන්දුමක්" නොඑසේනම් "සෙප්පඩ විජ්ජාවක්" පමණක් වන බවයි.
ප්ලාස්ටික් කර්මාන්තකරුවන් විසින් "ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය" ටෙලිනාට්‍යයක් සේ වරින්වර ප්‍රවර්ධනය කරනු ලබන්නේ හුදෙක් නිශ්පාදකයාගේ වගකීම පාරිභෝගිකයන් මත පටවා බාධාවකින් තොරව වැඩි වැඩියෙන් ප්ලාස්ටික් නිශ්පාදනය කරගෙන යෑමේ කූට අභිප්‍රායෙන් පමණක් බව වගකීමෙන් ප්රකාශ කළ හැක (CIEL, 2022).
Coca-Cola, Pepsi, Nestlé වැනි සමාගම් ප්ලාස්ටික් භාවිතය අඩු කිරීමට විරුද්ධ වේ (Break Free From Plastic, 2023).
ප්ලාස්ටික දූෂණය අවම කිරීමේ හොඳම ක්‍රමවේදය ප්ලාස්ටික් භාවිතා කිරීම හැකිතාක් දුරට අවම කිරීම බවට තහවුරු කිරීමට ඕනෑ තරම් ගෝලීය උදාහරණ ඇත.
රුවන්ඩාවේ ප්ලාස්ටික් බෑග් තහනම (2008) දූෂණය 90%කින් අඩු කර ඇත (UNEP, 2018).
යුරෝපයේ Single-Use Plastics Directive (2021) යටතේ ප්ලාස්ටික් බීම බට, හැඳිගෑරප්පු සහ ස්ටයිරොෆෝම් තහනම් කර ඇත.
Extended Producer Responsibility (EPR) නීති යටතේ සමාගම් ඇසුරුම් අපද්‍රව්‍යයන් සීමාකිරීමට බැඳී සිටී (OECD, 2023).
ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීයකරණය යනු අසමත් ව්‍යාපෘතියක් පමණක් නොව සැබෑ ප්‍රශ්නය යටගසා බොරු විසඳුම් සඳහා ජනතාව යොමුකරවන නිර්ලජ්ජිත ක්‍රමන්ත්‍රණයකි.
මේ ගෝලීය අර්බුදයට මුහුණදිය හැක්කේ හැකි සෑම අවස්ථාවකදීම පරිසර දූෂක ප්ලාස්ටික් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් පමණකි.
ප.ලි. මෙහි ඇති බීම බෝතලයේ Recycle Me යන ඉල්ලීම සඳහන්ව ඇත. එය හරියටම "ඌ මට ගහනවා.. මට ඌ ගහනවා" පන්නයේ මෝඩ චූන් එකක් පමණකි.
- චන්දන සේසත් ජයකොඩි
සම්බන්ධිත පුවත් | Related News
ප්‍රධාන පුවත්
අනුර නොදකින රනිල් දකින යථාර්ථය (වීඩියෝ)
ගිහි අධිකරණයෙන් භික්ෂුනී සසුන ස්ථාපිත කෙරේ.... බලංගොඩ කස්සප හිමි
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල ඊජිප්තුවට කළ දේ ලංකාවටත් කරයිද? - වෛද්‍ය වසන්ත බණ්ඩාරගෙන් අනාවරණයක්..
ඊශ්‍රායල් - ඉරාන ගැටුම නිසා මතුවන ලෝක අර්බූද.. - ආචාර්ය ජගත් චන්ද්‍රවංශ සිදුකරන විග්‍රහය..
ඊශ්‍රායලය නමින් රාජ්‍යයක් මැද පෙරදිග නැති වුණා නම් අමෙරිකාවට සිදුවෙන දේ ජ්‍යෙෂ්ඨ මාධ්‍යවේදී මොහාන් සමරනායක හෙළිකරයි.. (වීඩියෝ)
ගැටුම් කලාපයෙන්: ඉරානයේ සන්සුන් භාවය පිළිබඳ රුසියානු විශේෂඥයාගේ නිරීක්ෂණ සහ ඉරානයේ ඊළඟ පියවර
අනුර - මෝදි ගිවිසුම් වලට එරෙහිව ජාතික සංවිධාන විසින් ගොනුකරනු ලැබූ පෙත්සම ගැන අධිකරණය අද ලබාදුන් තීරණය මෙන්න..
කොළඹ නගරාධිපති ධුරය මාලිමාවට
ඊශ්‍රායලය, ප්‍රවේශම් වන්න: ඉරානය තවමත් එහි නවතම ආයුධ භාවිතා කර නැහැ!-ප්‍රවීණ යුද මාධ්‍යවේදී ඇලෙක්සි බෝර්සෙන්කෝ
විශ්‍රාමික ජනාධිපතිවරුන්ගේ වරප්‍රසාද කැපිල්ල රජයේ ක්‍රියාකාරී සැලැස්මෙන් හැලෙයි..
‘මේ අවුරුද්ද තුළ කිසිදු බදු අඩු කිරීමක් බැහැ’- මූල්‍ය අරමුදලෙන් රජයට කොන්දේසියක්
තමන් අත්අඩංගුවට ගෙන දිගු කලක් රදවා ගැනීමේ සූදානමක් ගැන ගම්මන්පිලගෙන් අනාවරණයක්..
ගාසා තීරය, ඉරානය හරහා ඉන්දියානු සාගරය වෙත එළඹෙන නව ලෝක යුධ වාතාවරණය ගැන ජාත්‍යන්තර භූගෝලීය විශ්ලේෂිකා ජිහාන් හමීඩ්ගෙන් අනතුරු ඇඟවීමක්..
ඊශ්‍රායලය සහ ඉරානය අතර පෙර නොවූ විරූ ගැටුම: මෙතෙක් අප දන්නා දේ
ඉරානයෙන් ඊශ්‍රායලයට දැවැන්ත බැලස්ටික් මිසයිල ප්‍රහාරයක්..
‘සීනි බද්ද රුපියල් 50 සිට ශත 25ක් තෙක් අඩු කිරීමේදී අපරාධමය වරදක් සිදුව නෑ’ - නීතිපති අධිකරණයට දන්වයි